De Surinaamse bevolking wordt onrustig na een cyanide-lek, waardoor het water van het Brokopondo-stuwmeer is verontreinigd. Er heerst bezorgdheid over de drinkbaarheid van het water, aangezien men het dagelijks gebruikt voor persoonlijke hygiëne en om te koken. Woede en machteloosheid zijn de overheersende gevoelens. Sommige bewoners uiten hun ongenoegen over het gebrek aan bescherming door de overheid.
Het Brokopondo-stuwmeer is het grootste meer van Suriname en beslaat ongeveer dezelfde oppervlakte als de provincie Utrecht. Hoewel het meer zo’n 100 kilometer verwijderd is van de hoofdstad Paramaribo, verspreidt het verontreinigde water zich naar andere gebieden, wat de onrust verder vergroot. Bewoners delen video’s op sociale media om de gevolgen van het cyanide-lek in Suriname te laten zien.
Cyanide en goud
Cyanide is een giftige chemische stof die wordt gebruikt bij goudwinning. Officieel mogen grote multinationals in Suriname het in de goudwinning gebruiken onder strikte veiligheidsvoorschriften. Echter maken ook steeds meer particuliere Chinese goudzoekers gebruik van cyanide.
In de afgelegen binnenlanden van Suriname, waar weinig mensen wonen, is er een bloeiende informele goudwinning. Naar schatting zijn er honderdduizend goudzoekers actief, waaronder veel Brazilianen en Chinezen, die in de Surinaamse jungle naar goud zoeken.
In 2018 ontdekte de milieuorganisatie ProBios al dat vooral Chinese goudzoekers in de informele sector het gevaarlijke cyanide gebruiken. Ze kunnen de stof probleemloos importeren, omdat het ijzercyanide van het Chinese merk Jin Chan legaal kan worden ingevoerd en op zichzelf niet giftig is. Ook de cyanide die nu in het water terecht is gekomen, is afkomstig van dat bedrijf.
De stof wordt pas actief en giftig na een chemisch proces waarin het wordt blootgesteld aan zonlicht. Het wordt gebruikt om goud op te lossen tijdens de goudwinning. In de goudmijnen wordt een kunstmatige vijver aangelegd, bekleed met plastic, waarin de chemicaliën worden rondgepompt en worden blootgesteld aan zonlicht.
Ondanks waarschuwingen van milieuorganisaties over de gevaren, hebben zowel de vorige regering van president Bouterse als de huidige regering van president Santokhi dit probleem genegeerd. De belangen in de goudsector zijn groot, en veel invloedrijke Surinamers hebben aandelen in goudwinning of beheren zelf concessies. Nu er een dreigende natuurramp is door het ongeluk met de boot, slaat iedereen alarm. De regering heeft per direct het gebruik van cyanide in de goudwinning verboden.
(Drink)water nog veilig?
Op sociale media worden video’s gedeeld waarin dode vissen, dode kippen en kinderen die plotseling buikpijn krijgen te zien zijn. Laboratoriumtesten van het water rondom de plaats van het ongeval tonen aan dat het cyanidegehalte 1600 keer hoger is dan de internationale norm voor drinkwater. Op andere locaties verder weg van het ongeluk wordt daarentegen nauwelijks iets aangetroffen, wat bijdraagt aan de onzekerheid.
Ondertussen is een team van ProBios onderweg naar verschillende plaatsen waar mensen alarm slaan. Bijvoorbeeld bij vakantiepark Waterland, dat zich op ruim 40 minuten rijden van Paramaribo bevindt. Een beveiliger heeft contact opgenomen met de organisatie, nadat hij een groene substantie in het water zag en een branderig gevoel in zijn onderbenen kreeg toen hij het water in ging.
Er wordt een monster van de substantie genomen in een potje om te testen. Na onderzoek blijkt het te gaan om giftige cyanobacteriën, die sterk toenemen als water verontreinigd is met ijzercyanide. Er komt nog een melding binnen; in het noorden van Paramaribo heeft een bewoner al twee keer dode vissen aangetroffen in een kreek. Ook daar wordt een monster genomen.
Onrust
Ondertussen hebben de bewoners van de dorpen rondom het stuwmeer een krutu bijeengeroepen, een uitgebreide vergadering met de bewoners en het traditionele gezag. “De regering wil ons vergiftigen, maar dat gaat niet lukken,” roept hoofdkapitein Finisie uit. De emoties lopen hoog op. Mensen willen geen gebruik meer maken van het water. Ze willen ook geen water meer gebruiken dat wordt opgepompt door de Surinaamse waterleidingmaatschappij.
Om de mensen gerust te stellen, is de directeur van de waterleidingmaatschappij aanwezig. Hij legt uit dat het water voortdurend wordt getest en op dit moment veilig is om te drinken. Hij zal het gebied ingaan om uitleg te geven aan de mensen en zelf ook het water drinken als teken dat het veilig is. De dorpsbewoners hebben echter weinig vertrouwen. “We willen schoon en veilig drinkwater, geen water meer uit dit meer.”
