Nederland beleeft momenteel temperaturen die hoger zijn dan in Paramaribo, Suriname. Lokale meetstations registreerden bijna 38 °C, wat neerkomt op tropische omstandigheden. In reactie op deze recordhitte heeft het RIVM (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu) het Nationaal Hitteplan geactiveerd, ondersteund door aanvullende maatregelen van Rijkswaterstaat op de wegen.
Wat is het Nationaal Hitteplan?
Het Nationaal Hitteplan is een waarschuwingssysteem dat door het RIVM is ontwikkeld in samenwerking met het KNMI. Het is bedoeld om kwetsbare groepen het hoofd te bieden bij langdurige of extreme hitte. Het hitteseizoen loopt van mei tot en met september, en het plan kent drie opvallende communicatiemomenten:
- Start- en eindseizoen-alerts: begin en einde hitteseizoen ontvangt een mail om organisaties te herinneren aan voorbereidingen.
- Voorwaarschuwing: bij verwachting van minstens vier dagen met maxima boven de 27 °C, start een informatiemail naar zorg, GGD, apotheken en mantelzorgers.
- Waarschuwing / activatie: bij zeer grote kans op langdurige hitte, waarbij ook nachttemperaturen hoog blijven, volgt officiële activatie, inclusief openbaar nieuwsbericht via RIVM en media .
Waarom dit nu nodig is
Recent bereikten temperaturen in Nederland historische hoogtepunten – bijna 38 °C op sommige plaatsen. Voor ouderen boven de 75 jaar, mensen met chronische ziekten en jonge kinderen brengt dit ernstig gezondheidsrisico met zich mee, zoals uitdroging, hitte-uitputting of hitteberoerte. Onderzoek toont aan dat bij temperaturen vanaf 30 °C sterfte onder bejaarden verdubbelt vergeleken met gematigde temperaturen.
Wat betekent het voor de zorg en mantelzorg?
De activatie van het plan betekent dat zorginstellingen hun hitteplannen moeten inzetten. Dat kan onder meer inhouden:
- Koel houden van gebouwen met zonwering en ventilatie,
- Extra drinkrondes in verzorgingshuizen,
- Activiteiten uitstellen naar koelere momenten van de dag,
- Bewustzijn creëren over medicijngebruik bij hitte.
Mantelzorgers, huisartsen en GGD’en worden bovendien geïnformeerd, zodat ze kwetsbare mensen tijdig kunnen ondersteunen.
Ook op de weg: hitteprotocol van Rijkswaterstaat
Naast het Nationaal Hitteplan van het RIVM is ook het hitteprotocol op de weg van kracht. Rijkswaterstaat biedt snelle hulp aan gestrande weggebruikers om gevaarlijke blootstelling aan hitte te voorkomen. Van 10:00 tot 20:00 uur staan bergingsdiensten paraat, parafraseerders geven advies en laten chauffeurs niet te lang wachten op heet asfalt. In sommige provincies is het protocol al op zondag ingegaan, en op maandag werd het landelijk uitgerold.
Lange termijn: Hitte aanpak 2025
Ministeries van VWS, VRO, IenW en VRO hebben begin juni hun Hitte aanpak 2025 gepresenteerd, gericht op vier hoofdthema’s: gebied, gebouw, gezondheid en calamiteiten. Doelstellingen zijn onder meer vergroening, betere woningisolatie, toename van lokale hitteplannen en waarschuwingssystemen. Uiteindelijk streeft men ernaar om het aantal vroegtijdige sterfgevallen door hitte in 2050 te halveren.
Evaluatie en toekomst
Het RIVM voert momenteel een evaluatie uit van het Nationaal Hitteplan over 2024–2025, met deelstudies over sterfte, communicatie en gedragsverandering. Op basis daarvan zal het plan worden aangescherpt voor toekomstig gebruik en sterkere paraatheid bij mogelijke ‘code rood’-scenario’s.
Wat kunt u zelf doen?
- Drink regelmatig, ook zonder dorst.
- Kies voor lichte, katoenen kleding en blijf in de schaduw.
- Gebruik zonwering, ventilatie of airco om uw huis koel te houden.
- Plan activiteiten buiten de heetste uren (12:00–18:00).
- Let extra op ouderen, kinderen, chronisch zieken en huisdieren.
- Neem bij klachten zoals duizeligheid, snelle hartslag of oververhitting contact op met huisarts of bel 112 bij nood.
Klimaatverandering zorgt voor vaker hitte
Weermodellen laten zien dat hittegolven in frequentie en intensiteit toenemen in Nederland. Ook het aantal kwetsbare mensen groeit. Daarom is het Nationaal Hitteplan van cruciaal belang. Maar naast hittewaarschuwingen zijn structurele maatregelen nodig: groenere steden, betere waterinfrastructuur en energiezuinige gebouwen.